BU
TOPRAKLARDA600 Yıldır
TÜRK
KAHVESİ
İÇİLİR

2019 yılı içerisinde Derneğimiz tarafından yapılması planlanan Sanal Müze Projemizde Türk kahvesinin her yönüyle ele alınarak bu konuda kültürel ve tarihsel değeri olan objelerin toplanarak sergileneceği, bilgilendirici sergilerle zenginleştirilerek görsel yönüyle de yerli ve yabancı kullanıcılara hitap edecek bu konudaki en kapsamlı müzenin oluşturulması hedeflenmektedir.

Türk kahvesinin dünya tarihinden başlayarak, etnik ve coğrafi gelişimi, Osmanlı’ya girişi, Türk kahvesi kültürünün gastronomi ve geleneklerimiz içindeki yeri, pişirme teknikleri, servisi ve sunumu konularındaki tüm detayların ve görsel kaynakların kullanıcılara sergileneceği, statik bir müze olmaktan çok farklı etkinlikler, yarışmalar, sergi odaları, galeriler, kütüphane, arşiv ve cafe gibi bölümlerle içeriği sıklıkla yenilenecek, öğretici ve dinamik, kahve ile ilgili pek çok yönü bir platformda toplayacak olan modern bir sanal müzenin oluşturulması projesidir.

• 
• 
• 
• 

Yazan: Erkan Demir

Kâtip Çelebiye göre “keyf erbabının keyflerini arttırır ve cana can katar” kahve. Aşk ateşine düşen ruhun ağır ağır kavrulup olgunlaşması misali kahve çekirdekleri kavrulurken etrafa hoş bir aroma yayarak olgunlaşır; kıvama gelir. Gönül gözlerini mana âlemine açma niyetindeki sûfî dervişler için, dünyevi bir zevkten ziyade manevi lezzet ve evrimin simgesidir. Geniş halk kitleleri için; toplumsal ilişkileri şekillendiren, statü simgesi sayılan, hazırlanmasından sunumu ve içimine kadar pek çok ritüeli olan sosyolojik bir olgudur.

În be-Rûm ki dola kahve ile rûy-ı cihan
Yüzi karasıyla kala ana mâni olan

İstanbul’a ilk kez 1543 yılında Kanuni Sultan Süleyman zamanında getirilen kahve etrafında büyük fırtınalar kopar; tiryakilerince pek kısa sürede baş tacı edilen bu esrarengiz içecek bir o kadar geniş bir düşman kitlesini de karşısında bulur. Gün olur İstanbul’a kahve getiren gemilerin dipleri delinerek yükleri denize dökülür; gün olur tütün yasağının yanına kahve de sıkıştırılır; yasağı çiğneyenler dayaktan idama varıncaya kadar en ağır şekilde cezalandırılır. Kahve içilen toplantılarda güncel olayların değerlendirilmesi ve iktidarın eleştirilere maruz kalması, dünyevî gerçekliğin şer’i yasakların sınırlarını zorlar hale gelmesi, kısa zaman içinde İstanbul’da da kahvenin ve kahve içilen mekânların yasaklanmasını gündeme getirir. Tabii burada karşı çıkılan kahve gibi görünse de aslında onun çevresinde oluşması muhtemel fitnedir. Tiryakilerinin canını en az yasaklama girişimleri kadar kahve kıtlıkları da yakar; gün olur kahveler nohudî meşreb olur.

Kahve narhın arttıran kahve gibi çeksin azab
Hem yanıp rû siyah hem hurd ola hem gark-ı âb

Kısa süre sonra kahve yalnız içilen değil, aynı zamanda alınıp satılan kıymetli bir ticari meta haline gelir. Devletin en mühim vergi kalemlerindendir; kahveye uygulanan vergi oranları da sürekli bir artış eğilimi sergiler. Kahveyi, gelecekte de sık sık karşılaşacağı yasaklama girişimlerinden koruyacak en mühim kalkan, ihtiva ettiği bu yüksek ticari değerdir. Gün olur onu yalnız ağalar beyler içerler. Zaman zaman yaşanan kahve kıtlıkları, savaşlar ve kuraklık fiyatların aşırı yükselmesine neden olur. Gümrüklerde yaşanan birtakım yolsuzluklar, rüşvet yahut kahveye arpa, nohut gibi yabancı maddelerin karıştırılması ortaya çıkan başlıca sıkıntılardandır.

Bir yemen dilberi mahbûb-ı cihandur kahve
Bir siyah câmeli esmerce cüvândur kahve

Doğunun bu yeni mistik lezzetiyle tanışan ilk Avrupalılar gezginler ve elçilerdir. Bu yeni içeceğe dair varılan kanaatin başlangıçta “olağanüstü itici” olması ironik olduğu kadar şaşırtıcıdır. 1669’da Paris’e kahveyle birlikte egzotik doğu kültürünü de tanıtan ve bu büyülü içeceği konuklarına ikram eden Osmanlı Elçisi Süleyman Ağa’dan sonra, Paris’te kahve modası başlar. Doğu egzotizmine tutkuyla âşık Avrupalı tüketiciler için kahve, çok geçmeden tıpkı baharat gibi vazgeçilmez ve en çok aranan tüketim mallarından biri olur.

Etrafında oluşan menkıbe ve hikâyeler, hakkında yazılan yüzlerce şiir, kendisine atfedilen mistik değerle kahve, yalnız Türk edebiyatı ve folklorunun değil şüphesiz dünya kültürel mirasının da en değerli unsurlarındandır.

Amacı, Türk Kahvesinin öyküsü çerçevesinde kahvenin dünden bugüne kadarki uzun serüveni ile kendisini günde milyonlarca insana fincan fincan içirten kalitesini ve tarihini dile getirmek suretiyle ilk kahve tohumları, bunların dünyaya yayılışı, Türklerin kahvenin yayılmasına olan katkısı, Osmanlı'daki kahve kültürü, kahveyle ilgili çeşitli efsaneler, fal 'sanatı' ve dünden bugüne Türk Kahvesi gibi ana bölümlerden oluşması düşünülen belgeselin çekimlerine başlandı. Çekimler Mısır Çarşısı, Kapalı Çarşı ve Dolmabahçe gibi İstanbul’un tarihi yerlerinde Derneğimizin danışmanlınğında gerçekleştirildi. Eser, Kasım ayı itibariyle THY ait tüm seferlerde bir yıl süre ile yolcular ile buluşacak.

1 Kasım - 1 Aralık 2013 tarihlerinde Atatürk Havalimanı TAV Galeri’de açılacak olan, Türk Kahvesi’nin Yolculuğu temalı sergimizde Türk Kahvesinin dünden bugüne süre gelen uzun yolculuğu muhteşem görseller eşliğinde ziyaretçilere aktarılacaktır. Sergi süresince ziyaretçilere mis gibi kokan Türk kahvesi ikramı da yapılacaktır. Sergi aynı zamanda İzmir Adnan Menderes Havalimanı, Ankara Esenboğa Havalimanı ve Makedonya Üsküp Büyük İskender Havalimanı’nda da farklı tarihlerde de açılacaktır.

Amacı, Türk Kahvesinin öyküsü çerçevesinde kahvenin dünden bugüne kadarki uzun serüveni ile kendisini günde milyonlarca insana fincan fincan içirten kalitesini ve tarihini dile getirmek suretiyle ilk kahve tohumları, bunların dünyaya yayılışı, Türklerin kahvenin yayılmasına olan katkısı, Osmanlı'daki kahve kültürü, kahveyle ilgili çeşitli efsaneler, fal 'sanatı' ve dünden bugüne Türk Kahvesi gibi ana bölümlerden oluşması düşünülen, gelecek nesiller için eğitici özellikte bir belgeselin oluşturulması projemizdir.

Bu projede, Türk Kahvesinin standartlarının belirlenerek marka tescilinin yapılması, gerekli laboratuar ve denetim mekanizmalarının kurulması, bu konuda akreditasyon kurumu özelliklerinin kazanılarak devamında Türk kahvesi sunulan mekânların akreditasyon mekanizması ile denetim altına alınarak geleneksel ve manevi mirasımız Türk Kahvesinin değerinin korunması ve geliştirilmesi hedeflenmektedir.

Türk kahvesinin yapımında kullanılan kahvenin tipi, kavurma tekniği, kavurma ve öğütme dereceleri, paketleme tipi, fincan başına kullanılacak kahve miktarı ve şeker miktarları, pişirme için kullanılan su, cezve, ısı kaynağı ve fincan özellikleri, köpük, kıvam, renk değerleri, sıcaklık aralığı, sıvı, içim ve telve değerleri gibi kriterlerin belirlenerek Türk Kahvesi ile ilgili ürün, metot ve hizmet standart ve literatürünün oluşturulması ve yaygınlaştırılarak uygulamaya geçirilmesi projesidir.

Ulusal tarihimizde ve kültürümüzde kahve ile ilgili konuların Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı ve Türkoloji dünyasının duayeni olarak kabul edilen Prof.Dr. Emine Gürsoy Naskali ve çeşitli üniversitelerin iş birliği ile kültürel misyonumuz doğrultusunda kahve ile ilgili kişi, kurum ve kuruluşlar ile konunun uzmanlarını bir araya getirerek, dil, tarih, sanat tarihi, sosyal tarih, iktisat tarihi, antropoloji, sosyoloji, edebiyat, müzik, etnografya gibi bilim dallarının ışığında Türk Kahvesi ve kültürünün geçmiş çağlardan bugüne çeşitli yönleri ve tüm detaylarıyla işlenip kayda alınacağı, konu ile ilgili gerekli bilgi akışının sağlanacağı bir sempozyumun gerçekleştirilmesi projesidir.

Bu proje sayesinde kültürel ve manevi mirasımız olan Türk Kahvesinin ülke çapındaki çeşitli müzelerde kurulmakta olan modern kahvehanelerde belirlenmiş yüksek kalite standartları doğrultusunda hazırlanarak pişirilmesi ve en iyi şekilde sunumunun yapılmasıyla, Türk Kahvesinin dünya çapındaki bilinirliğinin, marka değerinin ve tüketim miktarlarının arttırılması için Bilintur işbirliğiyle yürütülmekte olan bir projemizdir.

17 Ocak 2012 tarihinde Adile Sultan Sarayı'nda düzenlenen "Kahve'nin Yolculuğu" temalı gala gecemizin ikinci ayağının 2013 yılında "Viyana - Spanish Riding School" adresinde gerçekleştirilerek, Avrupa'nın kanaat önderlerini buluşturacak bir davet ile Derneğimizin yurtdışına açılması düşünülmektedir.

Böylece, Türk Kahvesinin bu coğrafyada bilinirliğinin ve tarihi özellikleri ile hak etmiş olduğu itibarının, yeniden yaygınlaştırılarak arttırılması hedeflenmektedir.